Konflikt dobra dziecka z jakimkolwiek innym dobrem – w odniesieniu do zgłoszonej sytuacji dziecka pochodzącego z Ukrainy

Na wstępie należy wskazać, że w zakresie spraw rodzinnych i opiekuńczych czyli stosunków prawnych w sprawach między rodzicami i dziećmi pochodzącymi z Ukrainy, zgodnie z umową między Rzeczpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych z dnia 24.05.1993 r. (Dz.U.1994 r. Nr 96, poz. 465), stosunki takie podlegają prawu tej Umawiającej się strony, której obywatelem jest dziecko (w sytuacji dziecka pochodzącego z Ukrainy, obowiązywać będą ukraińskie przepisy prawa rodzinnego. Z kolei przepis art.
1 k.p.c. stanowi, że kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków m.in. z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Powyższe oznacza, że w przedmiotowej sprawie Sąd zobowiązany jest dokonać oceny zasadności powództwa według przepisów kodeksu rodzinnego Ukrainy, natomiast w zakresie prowadzenia postępowania sądowego zobowiązany jest stosować przepisy polskiego Kodeksu postępowania cywilnego. Zatem skierowanie powództwa cywilnego w omawianej sprawie do polskiego sądu jest możliwe i uzasadnione.
Działania sądu opiekuńczego winny być przeprowadzone szybko. Taki obowiązek działania sądu w sprawach opiekuńczych zagwarantowany jest przez art. 7 konwencji o wykonywaniu praw dzieci (ratyfikowanej przez wszystkie państwa świata z wyjątkiem USA) zgodnie z którym: ,,Prowadząc postępowanie dotyczące dziecka, organ sądowy ma obowiązek szybkiego działania w celu uniknięcia nieuzasadnionej zwłoki, a także niezbędne jest istnienie przepisów zapewniających bezzwłoczne wykonanie orzeczeń. W przypadkach pilnych, organ sądowy powinien mieć, jeżeli zachodzi taka potrzeba, prawo zarządzenia natychmiastowego wykonania orzeczeń”.
Niezbędnym jest również dokonanie wzmianki o prawie dziecka do bycia informowanym i do wyrażania stanowiska w toku postępowania, co zagwarantowane jest przez art. 3 konwencji o wykonywaniu praw dzieci, zgodnie z którym: ,,Dziecko, uznane według prawa wewnętrznego za mające wystarczające rozeznanie, w dotyczącym go postępowaniu przed organem sądowym powinno mieć przyznane i samo może żądać przyznania następujących praw: a) do otrzymania wszystkich istotnych informacji; b) do pytania go o zdanie i do wyrażania swojego stanowiska; c) do bycia informowanym o ewentualnych skutkach jego stanowiska oraz o ewentualnych skutkach każdej decyzji”.
Zgodnie z art. 29 ust. 1 konwencji o prawach dziecka czytamy, że Państwa-Strony są zgodne, że nauka dziecka będzie ukierunkowana na: a) rozwijanie w jak najpełniejszym zakresie osobowości, talentów oraz zdolności umysłowych i fizycznych dziecka; b) rozwijanie w dziecku szacunku dla praw człowieka i podstawowych swobód oraz dla zasad zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych;
c) rozwijanie w dziecku szacunku dla jego rodziców, jego tożsamości kulturowej, języka i wartości, dla wartości narodowych kraju, w którym mieszka dziecko, kraju, z którego dziecko pochodzi, jak i dla innych kultur; d) przygotowanie dziecka do odpowiedniego życia w wolnym społeczeństwie, w duchu zrozumienia, pokoju, tolerancji, równości płci oraz przyjaźni pomiędzy wszystkimi narodami, grupami etnicznymi, narodowymi i religijnymi oraz osobami rdzennego pochodzenia.
Kodeks rodzinny Ukrainy (Najwyższa Rada Ukrainy, 2002, nr 21-22, s. 135 na dzień 02.02.2018 r.) reguluje rodzinne osobiste niemajątkowe i (lub) stosunki majątkowe między innymi członkami rodziny, w nim określonymi. W art. 150 wspomnianego kodeksu: 1. Rodzice muszą wychowywać dziecko, aby szanowało prawa i wolności innych oraz kochało swoją rodzinę, naród i kraj. 2. Rodzice muszą dbać o zdrowie dziecka oraz jego rozwój fizyczny, umysłowy i moralny. 3. Rodzice muszą upewnić się, że dziecko uzyska pełne wykształcenie średnie ogólnokształcące i jest gotowe do samodzielnego życia. 4. Rodzice muszą szanować dziecko. 5. Udzielenie władzy opiekuńczej innym osobom nie zwalnia rodziców z obowiązku rodzicielskiego. Z powyższego jednoznacznie wynikają podobne obowiązki rodzicielskie, do tych, które są zapisane w polskim prawie rodzinnym. Art. 171 kodeksu rodzinnego Ukrainy wskazuje, że dziecko ma prawo do bycia wysłuchanym przez rodziców, innych członków rodziny i funkcjonariuszy publicznych we wszystkich sprawach dotyczących dziecka osobiście oraz w sprawach rodzinnych. Ponadto, że dziecko zdolne do wypowiedzenia się musi być wysłuchane w każdym sporze pomiędzy rodzicami dziecka lub innymi osobami w zakresie związanym z jego wychowaniem i miejscem zamieszkania, w tym w sporze związanym z wygaśnięciem lub przywróceniem praw rodzicielskich lub administrowanie ich majątkiem.
Z innych zapisów ukraińskiego prawa rodzinnego wynika, że w przypadku kolizji dobra dziecka z jakimkolwiek innym dobrem, pierwszeństwo należy przyznać temu pierwszemu. Przypadek taki stanowi klasyczny przykład preferencji jednego dobra. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka, a swoje oczekiwania i uprawnienia wynikające z władzy rodzicielskiej rodzice mogą uwzględniać i realizować jedynie w taki sposób i w takim zakresie, który nie prowadzi do kolizji z dobrem dziecka. Stosunki między rodzicami a dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską mają szczególny charakter w tym znaczeniu, że o stopniu staranności rodziców przy jej wykonywaniu decyduje dobro dziecka”.

Stan prawny na dzień 6 listopada 2024 r.