Na czym polega i jaki jest zakres rzeczowy kontroli legalności uchwał rady pedagogicznej?
1. Jak wskazuje art. 71 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe, dyrektor szkoły lub placówki wstrzymuje wykonanie uchwał rady pedagogicznej w obszarze zakreślonym w art. 70 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe, niezgodnych z przepisami prawa.
2. Niniejszy przepis przewiduje zatem, jedyne odstępstwo od reguły, zgodnie z którą dyrektor szkoły ma obowiązek realizować (i to bez zbędnej zwłoki) uchwały podjęte w ramach kompetencji stanowiących rady pedagogicznej. Ustawa przyznaje dyrektorowi funkcje kontroli legalności uchwały, w ramach której ocenia on, czy uchwała narusza prawo oraz kiedy to, zamiast przystąpienia do jej wykonania wydaje akt wstrzymujący wykonanie przedmiotowej uchwały (uzasadnionym wydaje się określić niniejszy akt wstrzymujący mianem zarządzenia). Następnie powinien niezwłocznie (czyli bez nieuzasadnionego okolicznościami oczekiwania) powiadomić o wstrzymaniu wykonania uchwały zarówno organ upoważniony do ostatecznej i wiążącej oceny legalności (czyli organ sprawujący nadzór pedagogiczny), jak i organ prowadzący. Oczywistym staje się fakt, że w zawiadomieniu organów, dyrektor powinien dać wyraz zastrzeżeniom dotyczącym uchwały rady, a jednocześnie uzasadnić swoje zarządzenie o wstrzymaniu jej wykonania, podając argumenty prawne przeciw uchwale w przyjętym brzmieniu.
3. Jak wskazuje się w literaturze przedmiotu, w zasadzie przesłanką uchylenia uchwały raczej nie powinny być uchybienia proceduralne przy jej podejmowaniu, bo przecież dyrektor, jako przewodniczący rady, ma podczas obrad i głosowania, możliwość sprawowania kontroli nad przestrzeganiem przepisów regulujących tryb i zasady przyjmowania uchwał. Oczywiście nie da się wykluczyć, że błąd proceduralny zostanie ujawniony dopiero ex post i w takich okolicznościach można ewentualnie zgodzić się z zastosowaniem komentowanego przepisu. Niewątpliwie niezgodność z prawem uchwały rady wystąpi wówczas, gdy rada zignoruje przepisy prawa materialnego, chociażby w zakresie swoich kompetencji, np. rada podejmie uchwałę o zatwierdzeniu planu finansowego szkoły, zamiast go tylko zaopiniować. Drugim rodzajem niezgodności uchwały rady z prawem będzie sytuacja, w której sama treść uchwały, pozornie podjętej w sposób prawidłowy, jest jednak sprzeczna z przepisami, które dany obszar pracy szkoły regulują. Przykładem może być podjęcie uchwały nakazującej dyrektorowi niezwłoczne wdrożenie w życie eksperymentu pedagogicznego z pominięciem koniecznej zgody ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.
4. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny ostatecznie rozstrzyga sprawę, zasięgając uprzednio opinii (niewiążącej) organu prowadzącego szkołę. Opinia ta nie wymaga formy postanowienia. Ponieważ art. 106 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego nie stosuje się, toteż w przypadku uchylenia uchwały w tym trybie, radzie pedagogicznej jako organowi szkoły, nie przysługuje żaden środek prawny. Warto ponadto dodać, że rada ma uprawnienia stanowiące, ale związane ściśle z funkcjonowaniem konkretnej szkoły, spełnia funkcję opiniodawczą i doradczą w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, nie jest jednak podmiotem, który na mocy art. 25 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi miałby zdolność inicjowania postępowania przed sądem administracyjnym. Rozstrzygnięcie organu sprawującego nadzór pedagogiczny wymaga formy pisemnej i powinno być uzasadnione. Jest ono swego rodzaju aktem administracyjnym, ale nie decyzją w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego. Rozstrzygnięcie organu może przybrać dwojaki kształt. Jeżeli stanowisko dyrektora szkoły okazało się niezasadne – może utrzymać uchwałę rady pedagogicznej w mocy, która staje się wówczas formalnie wiążąca i dyrektor jest obowiązany ją wykonać. W przypadku drugim, to jest uchylenia uchwały, traci ona byt prawny, zostaje wyeliminowana z obrotu prawnego od samego początku, tak jakby nigdy nie została podjęta.
5. Uchwały rad pedagogicznych są aktami wewnątrzzakładowymi, które nie podlegają Kodeksowi postępowania administracyjnego i jako takie nie mogą być zaskarżane do organu sprawującego nadzór pedagogiczny przez osoby trzecie np. rodziców uczniów małoletnich lub pełnoletnich uczniów. Tym samym osobom trzecim nie przysługuje skarga do sądu administracyjnego na rozstrzygnięcie organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Oczywiście organ administracji, jakim jest kurator oświaty, jest właściwy do rozstrzygania sporów wynikłych na tle uchwał rady pedagogicznej, np. w związku z klasyfikowaniem i promowaniem ucznia, ale jedynie w trybie nadzoru w ramach działu 8 Kodeksu postępowania administracyjnego w zw. z art. 2.
6. Ostatnim elementem, który należy poddać analizie jest kwestia czy i ewentualnie pod jakimi warunkami, dopuszczalne jest poddanie ostatecznego rozstrzygnięcia organu nadzoru pedagogicznego kontroli sądowej? Mimo, że stanowisko sądów administracyjnych nie jest w tej sprawie jednolite, to należy przychylić się do wniosku, że generalnie możliwości takiego zaskarżenia nie ma. Można by powołać się na orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, że: ,,procedura rozstrzygnięcia przez organy administracji właściwe w sprawach oświatowych sporów wynikających w związku ze stosowaniem przepisów regulaminu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów (…) nie ma cech postępowania administracyjnego, a rozstrzygnięcie o jakim mowa w tym przepisie nie następuje w formie decyzji administracyjnej”. Zatem należy wnioskować, że ani uchwały rady pedagogicznej, ani rozstrzygnięcia organu nadzoru pedagogicznego wydane na podstawie art. 71 ustawy Prawo oświatowe, nie powinny być traktowane jako sprawy załatwiane w trybie określonym w Kodeksie postępowania administracyjnego.
Stan prawny na dzień 25 listopada 2023 r.