Obniżenie pensum nauczyciela niepełnosprawnego

1. Zniżka godzin, czyli obniżenie pensum, dotyczy nauczycieli oraz nauczycieli sprawujących różne funkcje, np. dyrektora.
2. Zgodnie z art. 42a ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela, organ prowadzący szkołę lub placówkę może określić przypadki, w których nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć można obniżyć pensum. Ustala także warunki i tryb obniżenia. Ustawa gwarantuje, że obniżenie pensum nie powoduje zmniejszenia wynagrodzenia oraz ograniczenia innych uprawnień, ale należy pamiętać, że ci nauczyciele nie mają prawa do godzin ponadwymiarowych.
3. W przypadku nauczycieli niepełnosprawnych dyrektor ma obowiązek obniżenia pensum począwszy od dnia, w którym nauczyciel przedstawi orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność.
4. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych obowiązywała także nauczycieli niepełnosprawnych, ale dopiero znowelizowany art. 42a ust. 1a Karty Nauczyciela, który wszedł w życie od 1 września 2018 r. mówi expressis verbis o sposobie obniżenia pensum. Przy ustalaniu pensum bierze się pod uwagę tylko niepełnosprawność znaczną i umiarkowaną:
   ,, Nauczycielowi niepełnosprawnemu zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, dla którego maksymalny tygodniowy wymiar czasu pracy jest ustalany zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo), obniża się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć proporcjonalnie do obniżenia maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, z zaokrągleniem do pełnych godzin w ten sposób, że czas zajęć do pół godziny pomija się, a powyżej pół godziny liczy się za pełną godzinę.
5. Zgodnie ze wskazanym powyżej art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.
   o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Przekładając to na pensum, należy przyjąć następujące działanie: (18x35) : 40 = 15 ¾. Należy tę liczbę zaokrąglić do pełnej godziny. Zatem na przykład w szkole podstawowej, gdzie pensum jest 18-godzinne, obniżone pensum wynosi 16 godzin, a w przedszkolu, gdzie pensum wynosi 25 godzin, obniżone pensum wynosi 22 godziny.
6. W przypadku osób ze stopniem niepełnosprawności istnieją pewne ograniczenia w zatrudnieniu. Osoba niepełnosprawna niezależnie od stopnia niepełnosprawności nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Niniejsze wynika z art. 15 ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Tego rodzaju ograniczenia potwierdza także Karta Nauczyciela w art. 42a ust. 3: ,,Nauczycielowi korzystającemu z obniżonego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nie przydziela się godzin ponadwymiarowych”.
7. Powyżej mowa była stopniach niepełnosprawności. Ustawa cytowana powyżej ustala trzy stopnie niepełnosprawności: 1) znaczny – do tego stopnia zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą w celu pełnienia ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji; 2) umiarkowany – do tego stopnia zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych; 3) lekki – do tego stopnia zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu ze zdolnością, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną lub mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować za pomocą wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
8. Kolejną istotną kwestią jest przedstawienie kolejnego orzeczenia. Osobę niepełnosprawną zalicza się do zatrudnionych osób niepełnosprawnych, począwszy od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.
   W przypadku przedstawienia kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, odniesienie znajdujemy w art. 2a ust. 2 i 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych: ,,(…) osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych począwszy od dnia złożenia wniosku o wydanie orzeczenia, jeżeli z orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna, a wniosek o wydanie orzeczenia został złożony nie później niż w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność. Bez względu na datę złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych również w okresie do 3 miesięcy poprzedzających dzień przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia, jeżeli z treści tego orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna”.
9. Nauczyciel może być obowiązany do realizowania pensum także w porze nocnej (z tym, że za każdą godzinę pracy przysługuje mu dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 15% godzinnej stawki wynagrodzenia zasadniczego, jednakże nie niższej niż ustalona na podstawie art. 151⁸ § 1 k.p.). Zgodnie z tym przepisem pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pora nocna obejmuje 8 godzin, między godzinami 21.00-7.00. Przyjmuje się, że pracownikiem pracującym w nocy jest ten, który ma wpisane w swoim dobowym rozkładzie czasu pracy co najmniej 3 godziny w porze nocnej lub którego ¼ czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.  
10. Omawiając niniejsze zagadnienie warto dodać, że art. 19 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych daje prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego osobom zaliczonym do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym, ale tylko uprawnionym do urlopów, które nie przekraczają 26 dni roboczych. Co oczywiste, nauczyciele nie mają więc prawa do dodatkowego urlopu. Natomiast takie prawo mają inni pracownicy szkoły, z tym, że mogą z tego skorzystać dopiero po przepracowaniu roku od dnia zaliczenia ich do pracowników o danym stopniu niepełnosprawności.  

Stan prawny na dzień 9 października 2024 r.