Ogólne zasady wjazdu i pobytu cudzoziemców na terytorium Polski a status ,,UKR”

  1. Każdy cudzoziemiec przybywający do Polski musi zdawać sobie sprawę z tego, że nasze państwo znajduje się w Strefie Schengen. Oznacza to, że przekroczenie zewnętrznej granicy strefy Schengen możliwe jest po spełnieniu warunków wjazdu określonych w artykule 6 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen). W niniejszym przepisie czytamy m.in. że: ,,W przypadku planowanego pobytu na terytorium państw członkowskich nieprzekraczającego 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, warunki wjazdu obywateli państw trzecich są następujące:
  • posiadają oni ważny dokument podróży uprawniający posiadacza do przekroczenia granicy i spełniający określone kryteria (jest on ważny przez przynajmniej trzy miesiące po planowanej dacie wyjazdu z terytorium państw członkowskich - w uzasadnionych pilnych przypadkach kryterium to może zostać pominięte; 
  • został wydany w okresie ostatnich 10 lat;
  • posiadają oni ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 539/2001, chyba że posiadają ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową;
  • uzasadnią cel i warunki planowanego pobytu oraz posiadają wystarczające środki utrzymania, zarówno na czas trwania planowanego pobytu, jak i na powrót do ich państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyskają zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jeżeli mają możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem;
  • nie są osobami, wobec których dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu w SIS;
  • nie są uważani za stanowiących zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych żadnego z państw członkowskich, a w szczególności nie dokonano wobec nich, na tej samej podstawie, wpisu do celów odmowy wjazdu w krajowych bazach danych państw członkowskich.
  1. Zasady wjazdu na terytorium Polski również określone zostały w art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. Z niniejszego należy odczytać, że wszystkim osobom niespełniającym przesłanek, wydawana jest decyzja o odmowie wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w której wskazana jest dokładna przyczyna takiej odmowy. Decyzję o odmowie wjazdu wydaje Komendant Placówki Straży Granicznej. Cudzoziemiec, któremu odmówiono wjazdu do Polski, otrzymuje egzemplarz decyzji, gdzie wskazana jest podstawa jej wydania oraz pouczenie o możliwości odwołania się. W tym miejscu należy wskazać, że decyzja ta podlega natychmiastowemu wykonaniu. Prawo do wniesienia odwołania od otrzymanej decyzji do Komendanta Głównego Straży Granicznej przysługuje w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia - za pośrednictwem Komendanta Placówki Straży Granicznej, który decyzję wydał.
  2. Z powyższych informacji można wysunąć wniosek, że przesłankami do wydania decyzji o odmowie wjazdu na terytorium RP są:
  • nieposiadanie ważnego dokumentu/ważnych dokumentów podróży, 
  • posiadanie podrobionego/przerobionego dokumentu podróży, 
  • nieposiadanie ważnej wizy lub dokumentu pobytowego, 
  • posiadanie podrobionej/przerobionej wizy lub dokumentu pobytowego, 
  • nieposiadanie odpowiedniej dokumentacji uzasadniającej cel i warunki pobytu, 
  • przebywanie już przez 90 dni w poprzedzającym 180 dniowym okresie na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej,
  • nieposiadanie wystarczających środków utrzymania w odniesieniu do okresu i formy pobytu lub środków na powrót do państwa pochodzenia lub tranzytu,
  • obowiązywanie wobec osoby wpisu do celów odmowy wjazdu w SIS lub w rejestrze krajowym,
  • uznanie za osobę stanowiącą zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych jednego lub więcej państw członkowskich Unii Europejskiej.
  • nieposiadanie dokumentu potwierdzający posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego.
  1. Omawiając kwestie wjazdu i pobytu cudzoziemców na terenie Polski trzeba wspomnieć o ruchu wizowym i bezwizowym. Niniejsze kwestie reguluje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1806 z dnia 14 listopada 2018 r. wymieniające państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu. Obywatele państw trzecich wymienionych w załączniku I ww. Rozporządzenia objęci są obowiązkiem wizowym przy przekraczaniu granic zewnętrznych państw członkowskich. Z kolei obywatele państw trzecich wymienionych w załączniku II są zwolnieni z obowiązku posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich. Ukraina została wskazana w załączniku nr II, zatem obywatele tego państwa byli zwolnieni z obowiązku posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich, z tym, że dotyczyło to tylko tych osób, które posiadały paszporty biometryczne wydane przez Ukrainę zgodnie z normami Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO). Co szczególnie ważne, zwolnienie z obowiązku wizowego nie oznacza zwolnienia ze spełniania warunków wjazdu i pobytu (określonych w treści art. 6 Kodeksu Granicznego Schengen).
  2. Osoby małoletnie (czyli osoby, wobec których nie zaistniały przesłanki opisane w art. 10 k.c.),  będące obywatelami kraju trzeciego przekraczające granicę podlegają takiej samej odprawie wjazdowej i wyjazdowej, jak osoby dorosłe. W przypadku małoletnich podróżujących pod opieką, Straż Graniczna sprawdza, czy osoby towarzyszące małoletniemu sprawują nad nimi opiekę rodzicielską, w szczególności, jeżeli małoletnim towarzyszy tylko jedna osoba dorosła i istnieją poważne podstawy do podejrzeń, że mogli oni zostać bezprawnie zabrani spod opieki osoby sprawującej (osób sprawujących) nad nimi prawną opiekę rodzicielską. W przypadku małoletniego posiadającego własny paszport oraz ważną wizę lub kartę pobytu, podróżującego samodzielnie wskazane jest posiadanie przy sobie oprócz ww. dokumentów również pełnomocnictwa rodzica/rodziców (potwierdzonego notarialne), wraz z ich danymi teleadresowymi wyrażających zgodę na odbycie przez małoletniego samodzielnej podróży.

STATUS UKR

  1. Numer PESEL z adnotacją "UKR”  jest urzędowym poświadczeniem posiadania uprawnienia do pobytu na terytorium Polski oraz możliwości korzystania  z uprawnień towarzyszących, wynikających z ustawy specjalnej czyli Ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Jest nadawany na podstawie wniosku o nadanie numeru PESEL złożonego osobiście w dowolnym organie wykonawczym gminy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Warto wskazać, że przepisów tejże ustawy nie stosuje się wobec obywateli Ukrainy, którzy: 1) posiadają: zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenie na pobyt czasowy, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą, zgodę na pobyt tolerowany bądź zgodę na pobyt ze względów humanitarnych; 2) złożyli w RP wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których, takie wnioski zostały złożone; 3) zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 28 ust. 1  lub art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub których takie deklaracje zamiaru złożenia wniosku dotyczą; 4) korzystają z ochrony czasowej na terenie innego niż Rzeczypospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej przyznanej z powodu działań wojennych prowadzonych na terytorium Ukrainy.
  2. W celu uniknięcia utraty statusu UKR w związku z opuszczeniem terytorium Polski na okres krótszy niż 30 dni, cudzoziemiec powracający do Polski powinien poinformować funkcjonariusza polskiej Straży Granicznej dokonującego odprawy paszportowej, o zamiarze wjazdu w związku z korzystaniem w Polsce z uprawnień z ochrony czasowej oraz każdorazowo okazać dokument elektroniczny diia.pl Dokument diia.pl jest to elektroniczny dokument dla uchodźców wojennych z Ukrainy. Z aktywnym statusem UKR spełnia rolę dokumentu pobytowego, wraz z ważnym dokumentem podróży uprawnia do przekraczania granicy zewnętrznej UE. Pozwala również na przemieszczanie się w ramach strefy Schengen przez 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu.  
  3. Obywatel Ukrainy traci uprawnienia pobytowe w przypadku opuszczenia terytorium Polski na okres powyżej 30 dni, dotyczy to również wyjazdu do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Utrata statusu UKR może nastąpić również w przypadku: 1) złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na terytorium RP, bądź zadeklarowania zamiaru złożenia takiego wniosku; 2) objęcia ochroną czasową przez inne państwo członkowskie Unii  Europejskiej (w sytuacji kiedy Polska była pierwszym krajem udzielającym tymczasowej ochrony,  a cudzoziemiec opuścił terytorium Polski, w celu korzystania z ochrony w innym Państwie Członkowskim UE); 3) posiadania zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy, statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej, zgody na pobyt tolerowany, bądź zgody na pobyt ze względów humanitarnych.
  4. W przypadku utraty uprawnień, status „UKR” numeru PESEL jest automatycznie zmieniany na status „NUE”. W sytuacji, gdy obywatel Ukrainy przestaje być beneficjentem ustawy pomocowej - status UKR zmieniany jest systemowo na status "NUE" (nieaktywny status). Zmiana dokonywana jest automatycznie w systemie informatycznym administrowanym przez Ministra właściwego do spraw cyfryzacji. Tym samym utrata statusu "UKR" - jego zmiana na "NUE", oznacza, iż obywatel Ukrainy został pozbawiony uprawnienia do korzystania z ochrony czasowej na terytorium Rzeczypospolitej Polski i nie pozostaje już beneficjentem ustawy pomocowej. W przypadku utraty statusu „UKR” ulega również zmianie data ważności elektronicznego dokumentu pobytowego diia.pl. W związku z tym obywatel Ukrainy nie ma wówczas możliwości przekraczania granicy na kierunku wjazdowym na podstawie tego dokumentu.
  5. Obywatele Ukrainy, którzy utracili status „UKR” w rejestrze PESEL w wyniku opuszczenia terytorium RP na okres przekraczający 30 dni mogą ponownie odzyskać utracony status w przypadku:
  • ponownego wjazdu do Polski z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa (jeżeli obywatel Ukrainy po okresie pobytu poza terytorium RP przekraczającym 30 dni ponownie stawi się w przejściu granicznym i oświadczy, iż wjazd następuje w związku z ewakuacją z terytorium Ukrainy, wówczas ponownie zostanie odnotowany w rejestrze obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium RP w związku z działaniami wojennymi na terytorium Ukrainy. Dotychczasowy status "NUE" zostaje automatycznie zmieniony na UKR bezpośrednio po systemowym zasileniu rejestru PESEL z rejestru prowadzonego przez Straż Graniczną. Przywrócenie statusu UKR w rejestrze prowadzonym przez Straż Graniczną powoduje ponowne nabycie uprawnień wynikających z ustawy pomocowej – od dnia ponownego wjazdu na terytorium RP).
  • osobistego złożenia wniosku w dowolnym organie wykonawczym gminy, gdzie na podstawie oświadczenia zostaje wskazana data ostatniego przekroczenia granicy na kierunku wjazdowym do Polski, w związku z działaniami wojennymi (obywatel Ukrainy po wjeździe na terytorium RP ma możliwość osobistego złożenia wniosku w dowolnym organie wykonawczym gminy, gdzie na podstawie jego oświadczenia zostaje odnotowana data ostatniego przekroczenia granicy na kierunku wjazdowym do Polski w związku z działaniami wojennymi. Status "UKR" zastępuje dotychczasowy status "NUE" w rejestrze PESEL. Przywrócenie uprawnień wynikających z ustawy pomocowej następuje od dnia ponownego wjazdu na terytorium RP bezpośrednio po systemowym zasileniu rejestru prowadzonego przez Straż Graniczną).