Uczniowie z Ukrainy w polskich szkołach. Co zmieniło się w roku szkolnym 2024/2025?

  Centrum Edukacji Obywatelskiej 29 stycznia 2025 r. opublikowało nowy raport „Uczniowie z Ukrainy w polskich szkołach. Co zmieniło się w roku szkolnym 2024/2025?”, który oparty jest na analizie danych ilościowych z systemu PESEL i bazy Systemu Informacji Oświatowej. 

Raport jest cennym źródłem informacji o liczbie uczniów z Ukrainy, którzy uczą się w polskich szkołach oraz uczniach, którzy pozostają poza polskim systemem edukacji.

  Ze zgromadzonych danych wiemy, że:

- Już ponad 200 tys. dzieci i młodzieży z Ukrainy uczy się w polskich szkołach – 152 tys. to chłopcy i dziewczęta uciekające przed wojną w Ukrainie, a 51 tys. to migranci przybyli do Polski przed lutym 2022 roku.

- Wprowadzenie we wrześniu 2024 obowiązku szkolnego dla dzieci w wieku szkolnym spowodowało wzrost liczby uczennic i uczniów w polskim systemie edukacji o ponad 18 tys. Jest to wzrost znacznie mniejszy niż prognozowany przez MEN oraz organizacje i instytucje wspierające włączenie uchodźców z Ukrainy do polskiego systemu edukacji.

 -  Wzrost liczby uczniów jest rozłożony nierównomiernie. W szkołach podstawowych jest to wzrost tylko o 6,8 tys. osób, czyli ok. 6% w stosunku do poprzedniego roku szkolnego (w sumie 112,5 tys. uczniów). W szkołach średnich zaś jest to przyrost o 11,2 tys., czyli aż 40% w stosunku do poprzedniego roku szkolnego (w sumie 39,8 tys.).

  Szczegółowa analiza danych pozwala wyciągnąć ważne wnioski: 

 - W szkołach podstawowych największe wzrosty liczby uczniów obserwujemy w klasach od V do VIII, zaś w szkołach średnich w klasie II i III. Z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że są to uczniowie, którzy wcześniej uczyli się online w systemie ukraińskim lub którzy pozostawali poza systemem edukacji. 

- Około 22,4 tys. (ok. 15%) uczniów uchodźców z Ukrainy, którzy obecnie uczą się w polskich szkołach to uczniowie nowo zapisani (nie uczący się na zakończenie poprzedniego roku szkolnego w żadnej placówce polskiego systemu edukacji). Można założyć, że większość z nich weszła do systemu edukacji, ponieważ nie mieli już możliwości kontynuowania obowiązku szkolnego w ukraińskim systemie online.

 - Porównanie danych SIO i ZUS, choć obarczone ograniczeniami wynikającymi z odmiennych metod zbierania danych przez obie instytucje, pokazuje, że liczba uczniów, na których pobierane jest świadczenie 800+ jest prawie równa liczbie dzieci w systemie edukacji. Można więc założyć, że dzieci z rodzin z Ukrainy, które pobierają 800+ uczą się w polskiej szkole.

 - Wzrost liczby wypłacanych świadczeń 800+ (w porównaniu z marcem 2024) obserwujemy głównie wśród nastolatków - powyżej 15 roku życia, w tej grupie wydaje się też najwięcej nowych numerów PESEL. Prawdopodobnie wzrost ten można częściowo przypisać nastoletnim chłopcom, którzy próbują ustabilizować swoją sytuację w Polsce, w obawie przed byciem objętym zakazem opuszczania Ukrainy przez mężczyzn w wieku od 18 do 60 lat.

 - Obecność uczennic i uczniów z Ukrainy w polskim systemie edukacji jest powszechna - uczą się w 58% polskich szkół (prawie 12,5 tys.). W obecnym roku szkolnym uczniowie z Ukrainy pojawili się w dodatkowych 335 szkołach, w których nie byli obecni w zeszłym roku szkolnym.

 - Około 70 proc. uczniów uchodźców z Ukrainy pobierających naukę w szkołach średnich uczy się w technikach lub szkołach branżowych. Jest to o ok. 15 punktów procentowych więcej niż w przypadku uczniów polskich. Może to być efektem decyzji samych uczniów, którzy chcą szybciej zdobyć zawód i wejść na rynek pracy lub niezamierzonym efektem selekcji po egzaminie ósmoklasisty, którego zakres dostosowań dla uczniów z Ukrainy w poprzednim roku szkolnym nadal był niewielki.  

- Tylko 2,4% uczniów uchodźców z Ukrainy uczy się w oddziałach przygotowawczych. - w czterech województwach nie funkcjonuje żaden tego typu oddział. Tymczasem oddziały przygotowawcze stanowią ważny element przygotowania polskiego systemu edukacji na ewentualność przyjazdu do Polski nowych uchodźców, wynikającego z dalszej eskalacji wojny w Ukrainie lub konfliktów w innych krajach.

 - Mimo zmian w prawie oświatowym - zmniejszenia liczby godzin j. polskiego jako obcego nauczanego w tygodniu z 6 do 4 w celu zachęcenia uczniów do uczestnictwa - ponownie spadła liczba uczniów uchodźców korzystających z tej formy wsparcia. Tylko nieco ponad 42% uczniów uchodźców z Ukrainy uczy się j. polskiego jako obcego (spadek z prawie 60%). Tymczasem znajomość j. polskiego jest warunkiem sukcesu edukacyjnego w polskim systemie oraz sukcesu integracji. Ta zmiana powinna zaskakiwać i niepokoić. Zamiast stopniowego wzrostu zainteresowania tymi lekcjami widzimy wahania liczby uczestniczących uczniów między semestrami roku szkolnego. Konieczne jest poznanie powodów tej sytuacji i podjęcie działań zmierzających do upowszechnienia tych zajęć.

 

Raport dostępny jest na stronie Centrum Edukacji Obywatelskiej: https://ceo.org.pl/uczniowie-z-ukrainy-w-polskich-szkolach-nowy-raport/

Raport w wersji pdf do pobrania TUTAJ ( https://ceo.org.pl/wp-content/uploads/2025/01/Raport-z-danych-SIO-UKR_CEO_UNICEF_10.2024_PL-1.pdf )