Dobra edukacja – to edukacja włączająca

Dobra edukacja – to edukacja włączająca, zapewniająca pełne uczestnictwo wszystkim uczniom, niezależnie od płci, statusu społecznego i ekonomicznego, rasy, miejsca zamieszkania, niepełnosprawności, wieku czy wyznania (Koichiro Matsuura, Dyrektor Generalny UNESCO).

Edukacja włączająca jest od wielu lat główną polityką edukacyjną krajów europejskich i USA. Podstawowy dokument, który wyznacza ten trend to Salamnca Statement, który został przyjęty przez przedstawicieli 92 rządów oraz 25 międzynarodowych organizacji .

Edukacja włączająca stawia sobie za cel usuwanie wszelkich przeszkód i barier, które stają na drodze do sytuacji, kiedy wszystkie dzieci uczą się wspólnie (Long & Wood, Lindsay). Przekonanie, że wszystkie dzieci powinny uczyć się wspólnie wywodzi się z praw człowieka. Podstawą jest ruch na rzecz praw dziecka oraz
na rzecz równego dostępu do edukacji dla wszystkich uczniów (UNESCO, 2000). Drugą podstawą jest przekonanie o efektywności tego modelu – przekonanie, że jest do dobry sposób na organizację szkolnictwa, w tym korzystny dla uczniów z niepełnosprawnościami.

Wprowadzenie edukacji włączającej w Polsce oznacza przemianę polskich szkół. Polska szkoła musi stać się ogólnodostępna dla każdego dziecka, otwarta
na jego potrzeby i możliwości. Musi zapewnić każdemu uczniowi warunki do rozwoju i pełnego uczestnictwa w procesie kształcenia i wychowania oraz w życiu społecznym szkoły.

 „Dostępność to oferta wychowawcza szkoły, rodziców i innych osób dorosłych, powinna więc być najwyższej jakości: atrakcyjna, pełna radości, niosąca głęboką prawdę o życiu. Niczego co piękne i wartościowe, nie może w niej zabraknąć. Oznacza możliwość przebywania, kształcenia się, wychowania
w miejscu, do którego uczęszczają siostra, brat, przyjaciel oraz rówieśnicy z sąsiedztwa. Placówka dostępna zapewnia wszechstronną edukację
i bezpieczeństwo, jej zasadami są perfekcjonizm i sumienność, ciągłe kształcenie i dokształcanie, konsekwencja w działaniu. Podejmowane w szkole działania
są spójne i skuteczne, zaspakajają potrzeby wszystkich uczestników procesu edukacyjnego. Uczniowie dostają równe szanse, co wynika ze zrozumienia jednostkowych potrzeb każdego z nich”.

Szkoła dostępna nie oznacza przyjęcia od razu wszystkich dzieci do szkół masowych, ale  zmianę szkół w taki sposób, żeby podchodziły do każdego dziecka
w sposób możliwie jak najbardziej zindywidualizowany, z jego indywidualnym tempem nauki, zgodnie z uzdolnieniami jak i  trudnościami w uczeniu się.
Dotyczy to nie tylko dzieci z niepełnosprawnością, ale także dzieci z chorobami, w tym przewlekłymi, dzieci z zaburzeniami zachowania. Osoby o nietypowym rozwoju, trudne w wychowaniu, a także osoby z niepełnosprawnością istnieją na całym świecie. Ich liczba wciąż rośnie we wszystkich środowiskach społecznych w każdym kraju, stanowiąc swego rodzaju paradoks rozwoju cywilizacji oraz postępu naukowego naszych czasów.

Zadania stojące przed współczesnym systemem edukacji to zmiana roli zawodowej nauczyciela;  przygotowanie wszystkich pracowników zatrudnionych
w systemie oświaty; to przygotowanie uczniów, w tym uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych; przygotowanie rodziców. To także wyzwania
dla dyrektorów w przygotowaniu strategii rozwoju szkoły…

„Myśląc o tworzeniu strategii placówki, musimy pamiętać że jesteśmy ciągle w drodze. Uczące się szkoły są zdolne do zmiany, do nieustającego rozwoju, po to by sprostać nowym wymaganiom pojawiającym się w szybko zmieniającym się społeczeństwie, zatem nie uczą się w nim tylko uczniowie, lecz cała społeczność szkolna”.

Rozwój szkoły to współdziałanie na płaszczyźnie uczeń – nauczyciel - rodzic,  to rozwój jakościowy szkoły, rozwój osobowy kadry pedagogicznej
i niepedagogicznej, rozwój bazy materialno-technicznej, współpraca ze środowiskiem lokalnym, współpraca z organem prowadzącym.

Zmiana polskiej szkoły wiąże się ze zmianą finansowania zadań oświatowych. Środki na daną szkołę muszą być zapewnione nie tylko na bieżące funkcjonowanie placówki, zatrudnianie specjalistów, ale także na jej stałe doposażanie w pomoce dydaktyczne, wyposażenie sal lekcyjnych, renowacja budynków. Dyrektor musi mieć możliwość elastycznego wykorzystywania tych środków finansowych. „(...)zbyt długo tkwimy w rozwiązaniach, których podstawy były tworzone  w latach 90… Dynamicznie rozwijające się szkoły i klasy integracyjne spowodowały, że do podziału subwencji oświatowej wprowadzono wagi na uczniów 
z niepełnosprawnością jako podstawę prawną przekazania środków finansowych na ich kształcenie w szkołach ogólnodostępnych w formie integracji
lub włączenia. Dzisiaj te rozwiązania już nie wystarczają (…)”.

Współczesny rozwój edukacji włączającej jest konieczny, jestem o tym przekonana. Jest to dla wszystkich pedagogów duże wyzwanie. Przy odpowiednim wsparciu merytorycznym i finansowym możemy zbudować szkołę wysokiej jakości dla wszystkich uczniów.

W artykule wykorzystano treści książki „Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole” Chrzanowska I., Szumski G  Wyd. FRESE, 2019.

                                                                                                                                                                                  Bożena Szycko                 

                   nauczyciel/wicedyrektor SOSW w Damnicy, uczestnik konferencji  

„Edukacja włączająca - od założeń do praktyki”-  Warszawa 30X.2019r.