Piecza zastępcza wobec dziecka będącego obywatelem Ukrainy, przebywającego na terenie RP w związku z konfliktem zbrojnym
- Zasadnicza regulacja pieczy zastępczej wobec dzieci będących obywatelami Ukrainy, a przebywającymi na terenie RP w związku z konfliktem zbrojnym zawarta jest w art. 27 ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (zwana dalej Ustawą). Sąd może powierzyć pełnienie funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenie rodzinnego domu dziecka wobec dziecka będącego obywatelem Ukrainy, przebywającego legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, innemu obywatelowi Ukrainy przebywającemu legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mimo, że nie spełnia On warunków dotyczących rodzin zastępczych lub prowadzących rodzinne domy dziecka w zakresie niezbędnych szkoleń. Kandydat taki składa jednak oświadczenie, że spełnia określone warunki, tj:
- daje rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
- nie jest i nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest mu ograniczona ani zawieszona;
- wypełnia obowiązek alimentacyjny – w przypadku, gdy taki obowiązek w stosunku do niego wynika z tytułu egzekucyjnego;
- nie jest ograniczony w zdolności do czynności prawnych;
- nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo.
Wspomniane oświadczenie składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie zawiera w nim klauzulę o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.” Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.
- Pełnienie funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenie rodzinnego domu dziecka wobec dziecka będącego obywatelem Ukrainy, przebywającego legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, sąd może tymczasowo, nie dłużej jednak niż na 6 miesięcy powierzyć obywatelowi Rzeczypospolitej Polskiej, który nie jest wstępnym albo rodzeństwem dziecka oraz niespełniającemu warunku niezbędnych szkoleń.
- Wart podkreślenia jest fakt, że piecza nad osobą dziecka, zgodnie z ustaleniami przyjętymi w literaturze przedmiotu, obejmuje:
- wychowanie dziecka;
- kierowanie dzieckiem;
- zapewnienie dziecku odpowiednich warunków bytowych;
- troskę o zdrowie i bezpieczeństwo dziecka.
- Piecza zastępcza w formie rodziny zastępczej czy rodzinnego domu dziecka ma za zadanie zapewnić dziecku całodobową opiekę i wychowanie, w szczególności poprzez:
- traktowanie dziecka w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;
- zapewnienie dostępu do przysługujących świadczeń zdrowotnych;
- zapewnienie kształcenia, wyrównywania braków rozwojowych i szkolnych;
- zapewnienie rozwoju uzdolnień i zainteresowań:
- zaspokojenie jego potrzeb emocjonalnych, bytowych, rozwojowych, społecznych oraz religijnych;
- zapewnienie ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka;
- umożliwienie kontaktu z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej.
- W placówce opiekuńczo-wychowawczej typu socjalizacyjnego, interwencyjnego lub specjalistyczno-terapeutycznego (czyli instytucjonalnej pieczy zastępczej) są umieszczane dzieci będące obywatelami Ukrainy, przebywające legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w wieku powyżej 3 roku życia. Umieszczenie dziecka w wieku do 3 roku życia w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu socjalizacyjnego, interwencyjnego lub specjalistyczno-terapeutycznego jest możliwe w przypadku, gdy w danej placówce opiekuńczo-wychowawczej umieszczona jest matka lub ojciec tego dziecka oraz w innych wyjątkowych przypadkach, szczególnie, gdy przemawia za tym stan zdrowia dziecka lub dotyczy to rodzeństwa.
- Obywatele Ukrainy (pełniący pieczę zastępczą) są uprawnieni do uzyskania wsparcia obejmującego pracę z rodziną, która może być prowadzona w szczególności w formie:
- konsultacji i poradnictwa specjalistycznego;
- terapii i mediacji;
- usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych;
- pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego;
- organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji.
- Wsparcie, o którym mowa w pkt. 6 może również przybrać postać pomocy w opiece i wychowaniu dziecka. W celu wsparcia rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówce wsparcia dziennego.
- Pobyt w pieczy zastępczej dziecka będącego obywatelem Ukrainy, przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny jest finansowany z budżetu państwa.
Stan prawny na dzień 10 kwietnia 2024 r.