Osiągnięcia matematyczne i przyrodnicze czwartoklasistów (TIMSS 2019)
TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Study – Międzynarodowe Badanie Wyników Nauczania Matematyki i Nauk Przyrodniczych) to międzynarodowy program cyklicznego pomiaru osiągnięć szkolnych uczniów w matematyce i przyrodzie. Przeprowadzany jest co 4 lata.
Polska oraz 57 innych krajów uczestniczyła w badaniu TIMSS 2019 w części obejmującej klasę czwartą, natomiast w części obejmującej klasę ósmą wzięło udział 39 krajów. Badanie przeprowadzono w Polsce w 2019 r. Objęto nim 4 882 uczniów ze 149 wylosowanych szkół podstawowych.
Poniżej zostały przedstawione informacje o osiągnięciach matematycznych i przyrodniczych polskich uczniów (wybrane) zamieszczone w raporcie: TIMSS 2019. Wyniki międzynarodowego badania osiągnięć czwartoklasistów w matematyce i przyrodzie opracowanym pod redakcją Michała Sitka.
Źródło: Sitek, M. (red.). (2020). TIMSS 2019. Wyniki międzynarodowego badania osiągnięć czwartoklasistów w matematyce i przyrodzie. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych
Osiągnięcia matematyczne polskich uczniów
(…) Średnia osiągnięć matematycznych polskich dzieci wyniosła w 2019 r. 520 punktów, co dało Polsce 26 miejsce na 58 krajów uczestniczących w badaniu. Statystycznie istotnie wyższą średnią uzyskali uczniowie z 19 krajów, niższą – uczniowie z 26 krajów. Jest to niższy wynik od wyniku uzyskanego przez polskich czwartoklasistów w badaniu TIMSS 2015 r., w którym Polska zajęła 17 miejsce na 49 krajów i regionów biorących udział w badaniu. Polska należy do grupy krajów, w których zaobserwowano spadek średniego wyniku. Warto jednak podkreślić, ze wyniki wielu krajów, zwłaszcza krajów należących do Unii Europejskich, są bardzo wyrównane, co sprawia, że o miejscu w rankingu decydują niewielkie różnice punktowe. Różnica średniego wyniku polskich uczniów z 2019 i 2015 r. wyniosła ok. 15 punktów.(…)
(…) Zróżnicowanie wyników polskich uczniów w matematyce jest umiarkowane – relatywnie niewielu uczniów osiąga bardzo słabe wyniki (ok. 5 proc.), ale też niewielu osiąga najwyższe wyniki (ok. 8 proc.). W Polsce między 2015 a 2019 r. zaobserwować można wzrost różnic między uczniami: nieznacznie zmalał odsetek uczniów osiągających najlepsze wyniki, dużo bardziej wzrósł odsetek uczniów osiągających słabe wyniki. Polska należy do grupy 27 krajów, w których chłopcy poradzili sobie z zadaniami matematycznymi nieznacznie lepiej od dziewczynek (różnica wynosi 8 punktów). Mimo wyższej średniej, osiągnięcia chłopców są bardziej zróżnicowane: więcej jest wśród nich uczniów osiągających bardzo słabe i bardzo dobre wyniki, umiejętności dziewczynek są natomiast bardziej wyrównane. Między 2015 a 2019 r. zwiększyły się różnice między płciami. W 2015 r. różnica średniego wyniku chłopców była nieistotna statystycznie. Dziewczynki badane w 2019 r. znacznie gorzej radziły sobie z zadaniami matematycznymi od swoich rówieśniczek z 2015. W 2019 r. więcej dziewczynek osiągnęło słabe wyniki i jednocześnie mniej dziewczynek było w grupie najlepszych uczniów. Polscy czwartoklasiści nieznacznie lepiej poradzili sobie z zadaniami mierzących treści przedmiotowe dotyczące pomiarów i geometrii oraz elementów statystyki - nieco gorzej z zadaniami z arytmetyki (np. z korzystaniem z algorytmów działań pisemnych). Pod względem rodzajów umiejętności poznawczych polscy uczniowie relatywnie gorzej radzili sobie ze stosowaniem wiedzy, nieco lepiej natomiast w zadaniach dotyczących rozumowania (wykorzystania wiedzy i procedur do rozwiązywania nietypowych i wieloetapowych problemów). (…)
Osiągnięcia przyrodnicze polskich uczniów
(…) Średni wynik polskich czwartoklasistów wyniósł 531 punktów, co daje Polsce 16 miejsce w rankingu. Istotnie lepszy wynik uzyskali uczniowie z 10 krajów i regionów, a średni wynik polskich uczniów jest istotnie wyższy od wyniku uczniów z 38 krajów. Pozycja Polski w rankingu jest lepsza niż w matematyce, ale niższa niż w 2015 r. (wśród 47 krajów biorących udział w badaniu w 2015 r. Polska zajęła dziewiąte miejsce). Wynik polskich czwartoklasistów badanych w 2019 był niższy o 16 pkt od wyników ich rówieśników badanych 5 lat wcześniej. Pozycja Polski w rankingu jest wciąż wysoka, ale, podobnie jak w matematyce, różnice w średnich wynikach między wynikami wielu krajów są niewielkie. W Polsce, tak jak w większości krajów uczestniczących w badaniu, nie obserwuje się różnic między średnim wynikiem chłopców i dziewczynek. Wśród chłopców w Polsce, mimo podobnej średniej, jest jednak więcej uczniów osiągających słabe wyniki. Dziewczynki w Polsce lepiej radziły sobie z zadaniami dotyczącymi treści z zakresu biologii, chłopcy – z zadaniami obejmującymi zagadnienia z geografii. W fizyce nie ma istotnej różnicy między średnimi wynikami chłopców i dziewcząt. Podobnie jak w matematyce, między 2015 a 2019 r. zwiększyło się zróżnicowanie osiągnięć polskich czwartoklasistów – nieznacznie zmalała liczba uczniów osiągających bardzo dobre wyniki i zwiększył się odsetek uczniów osiągających słabe wyniki.
W wielu krajach widoczne są różnice w podskalach mierzących poszczególne treści i umiejętności poznawcze. Polscy uczniowie uczą się w czwartej klasie przedmiotu przyroda, a biologii, fizyki i geografii uczą się w kolejnych latach. Ale poszczególne zagadnienia przyrodnicze, także te nauczane w klasach 1–3 można przyporządkować do poszczególnych obszarów wiedzy i umiejętności. Wśród wszystkich krajów uczestniczących w badaniu najtrudniejsze okazały się dla uczniów zadania z zagadnień geograficznych. Polscy uczniowie gorzej od swoich rówieśników z innych krajów poradzili sobie z zadaniami obejmującymi tematy, które można przyporządkować do fizyki. Nie było natomiast takich różnic w przypadku biologii i zagadnień z zakresu geografii.
Pod względem mierzonych w badaniu umiejętności poznawczych (wiedza, jej stosowanie oraz rozumowanie) uczniowie na świecie relatywnie lepiej radzili sobie z zadaniami, w których odnoszono się do zasobów wiedzy (relatywną przewagę względem ogólnego wyniku odnotowano w 18 krajach). W 8 krajach, w tym w Polsce, lepsze wyniki uczniowie osiągnęli w zadaniach mierzących wykorzystanie wiedzy. W 17 krajach – w zadaniach mierzących rozumowanie. Polscy uczniowie lepiej radzili sobie z zadaniami mierzącymi umiejętność stosowania wiedzy, relatywnie gorzej z zadaniami mierzącymi wiedzę oraz rozumowanie. (…)