8. konferencja z cyklu Zdrowy Pomorzanin „Profilaktyczne działania prozdrowotne szansą na rozwój pomorskiej edukacji”
Pandemia COVID-19 dotkliwie ukazała, w jak wielu ważnych dziedzinach życia zbiorowego jesteśmy mało odporni i nieprzygotowani na nieprzewidziane wydarzenia. Dotyczy to także edukacji. Kształcenie zdalne wymaga nie tylko powszechnego i równego dostępu do narzędzi oraz odpowiedniego poziomu kompetencji cyfrowych, ale również odmiennej metodyki pracy z uczniami; dlatego właśnie pandemia pozwoliła dostrzec wiele krytycznych słabości polskiego systemu kształcenia. Potrzeba transformacji tradycyjnego nauczania w aktywne uczenie się uczniów, wymuszające wykorzystanie zdobyczy nowoczesnej technologii wydaje się niezbędne. W przyszłości powinniśmy być dobrze przygotowani do realizacji edukacji w sposób zdalny bądź hybrydowy. Edukacja powinna być nakierowana na (samo)rozwój, relacje i rozumienie świata, a nie realizację podstawy programowej i weryfikację wiedzy.
Czego nauczyła nas pandemia, czyli co trzeba zrobić jutro, żeby stworzyć podstawy koniecznych zmian? Doświadczenia tych kilku miesięcy zdalnego nauczania pokazują, jak wiele jest koniecznych i możliwych działań, które powinniśmy zacząć realizować. Dzięki nim będzie można wyeliminować zaobserwowane słabości, ale też konstruktywnie wykorzystać dobre praktyki. Szkoły będą musiały uważnie przeanalizować sytuację uczniów nieuczestniczących w edukacji na odległość: zidentyfikować tych, którzy uchylali się od pracy zdalnej oraz tych, którzy nie mieli do niej dostępu.
W okresie pandemii koronawirusa zmienił się również sposób naszego społecznego funkcjonowania, zmuszając nas do ograniczenia kontaktów bezpośrednich, wykonywania pracy bądź nauki w sposób zdalny czy zaprzestania lub ograniczenia pewnych aktywności, np. podróżowania. To trudne doświadczenie wpłynęło nie tylko na nasze zdrowie fizyczne, relacje i związki, ale także na poczucie bezpieczeństwa i myślenie o przyszłości. Warto zauważyć, że chociaż nadmierne korzystanie z urządzeń cyfrowych może stanowić zagrożenie dla zdrowia psychicznego i fizycznego, to jednak dzięki tym urządzeniom oraz komunikacji za ich pośrednictwem młodzi ludzie mogą utrzymać istotne dla rozwoju i zdrowia psychicznego relacje, szczególnie gdy przepisy związane z lockdownem uniemożliwiają lub znacząco ograniczają kontakty bezpośrednie.
Globalna pandemia związana z zakażeniem SARS-C0V-zmieniła wszystkie aspekty życia codziennego. Spowodowała zmianę zachowań żywieniowych i stylu życia większości ludzi, którym towarzyszy wzrost odczuwanego stresu z powodu izolacji, drastycznego ograniczenia kontaktów społecznych i obaw o zakażenie wirusem oraz utraty zatrudnienia i dochodów. Właściwe odżywianie jest ważne dla zachowania zdrowia, a podczas pandemii COVID-19 troska o właściwą dietę, dostosowaną do zapotrzebowania organizmu ( w ilości odpowiedniej do wieku, płci, stanu fizjologicznego i aktywności fizycznej), nabiera szczególnego znaczenia. I tu nasuwa się pytanie o przygotowanie ucznia do dokonywania w życiu wyborów korzystnych dla indywidualnych potrzeb zdrowotnych, z uwzględnieniem także przyszłych ról zawodowych i rodzinnych.
Dobrostan i zdrowie psychiczne młodych ludzi w okresie pandemii to bardzo istotny problem zdrowia publicznego, szczególnie w kontekście potencjalnych skutków długofalowych. Prowadzenie profilaktyki i promocji zdrowia to jeden z najlepszych sposobów na poprawę poziomu zdrowia społeczeństwa. Niezwykle cenne stają się wnioski z badań i rekomendacje dla profilaktyki, zmierzające do podniesienia jej skuteczności, trwałości i efektywności. Bardzo ważnym elementem w tym działaniu, jest edukacja zdrowotna.
Od innych metod przeciwdziałania profilaktyka różni się tym, że jest czynnością uprzedzającą, a więc jest podejmowana, zanim szkodliwe zjawiska ujawnią się i rozprzestrzenią, a ich efekty zmuszą dopiero do zastosowania bezpośrednich środków zaradczych . Właśnie dlatego profilaktyka jest tak ważna, ponieważ dzięki niej można zmniejszyć ryzyko zachorowania na różnorodne choroby, a jednocześnie przynosi wiele innych korzyści.
Również system lecznictwa psychiatrycznego dzieci i młodzieży nie zaspokaja w pełni potrzeb tej populacji pacjentów oraz nie zapewnia kompleksowej i powszechnie dostępnej psychiatrycznej opieki zdrowotnej.
Powyższe zagadnienia były przedmiotem rozważań uczestników konferencji pt. Profilaktyczne działania prozdrowotne szansą na rozwój pomorskiej edukacji, która odbyła się 27 października 2021 roku ” w Gdańsku. Organizatorami konferencji byli Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego oraz Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku. W spotkaniu uczestniczyli dyrektorzy szkół, pedagodzy, psycholodzy, rodzice oraz pracownicy samorządów lokalnych, odpowiedzialni za edukację, politykę społeczną i zdrowotną.
Część wykładową konferencji rozpoczęła Pani Lucyna Lewandowska- dyrektor Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 1 w Gdyni. W swoim wystapieniu pt. Konstruktywna profilaktyka jako wzmocnienie ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego dzieci i młodzieży odniosła się do definicji profilaktyki, jej rodzajów oraz znaczenia dla zdrowia jednostki.
Pan Profesor Tomasz Smiatacz w wykładzie pt. „Szczepienia ochronne – w czym tkwi problem?” przedstawił historie największych pandemii w dziejach świata, od dżumy, poprzez inne choroby, takie jak cholera, tyfus, ospa, syfilis, trąd czy hiszpanka, które były bardzo wyniszczające. Dopiero szczepienia i rozpoznanie przyczyn chorób dało szanse ich opanowania. Przytaczając odpowiednie dane Pan Profesor udzielił zebranym odpowiedzi na pytanie „czy szczepienia są bezpieczne?”, również w kontekście COVID-19. Skoro fakty jednoznacznie wskazują na skuteczność szczepień, dlaczego ich unikamy? W czym tkwi problem ? Podejmując życiowe decyzje – kierujemy się: faktami, emocjami, presją zewnętrzną, modą, postawą autorytetów. Na zakończenie swojego wystąpienia Profesor Tomasz Smiatacz, pod rozwagę uczestnikom konferencji postawił dwa pytania:
- Czy kłamstwo mieści się w pojęciu wolności słowa?
- Czy zdrowie i życie ludzkie naprawdę jest najwyższą wartością?
Skutki zdrowotne izolacji społecznej w przebiegu pandemii w swoim wykładzie omówiła Profesor Barbara Kamińska. Pani Profesor mówiła szeroko o skutkach nauczania online, zarówno w obszarze zdrowia fizycznego i psychicznego. Wskazała na znaczny wzrost liczby prób samobójczych ze skutkiem śmiertelnym podejmowanych przez osoby poniżej 18. roku życia. Przypomniała również, że pandemia COVID-19 poważnie zmodyfikowała funkcjonowanie społeczne nastolatków i zmieniła ich codzienne życie. W tym miejscu Profesor Barbara Kamińska przytoczyła liczne, negatywne skutków ograniczeń społecznych.
Profesor Jacek Pyżalski swoje przemyślenia dotyczące pracy i nauki podczas pandemii zawarł w wystąpieniu pt. „Konsekwencje edukacji zdalnej w obszarze zdrowia psychicznego”. Zwrócił uwagę, że nie da się przeprowadzić wyraźnej granicy między zdrowiem fizycznym i psychicznym. Te dwa obszary są bardzo mocno ze sobą powiązane i wzajemnie się warunkują. Charakteryzując edukację zdalną często używa się dwóch przymiotników: kryzysowa i wymuszona. Tymczasem badania wskazują, że lekcje on-line miały nie tylko złe konsekwencje ale wywarły też dobry wpływ lub obojętny na jej uczestników. Z badań prowadzonych przez grupę profesora Jacek Pyżalski wynika, że największy wpływ na zdrowie psychiczne miały relacje (uczeń-uczeń, uczeń -nauczyciel). Pogorszenie relacji potwierdziło ok. 50% respondentów; 30% - takie same, a 5% określa relacje jako lepsze niż przed pandemią ( głównie uczniowie nieśmiali i z zespołem autyzmu). Z pośród badanych, aż 60% nauczycieli potwierdziło, że czują się gorzej i dużo gorzej ( u uczniów 50%, a jeszcze mniej rodzice). Co tak pogrążyło nauczycieli? W krótkim czasie musieli opanować wiele umiejętności, poznać nowe narzędzia, zmienić metody pracy. Stale poddawani byli permanentnej hospitacji, zaburzeniu uległy relacje praca-dom ( mieszkam w pracy!) oraz rytm dobowy (ciągłe telefony, nawet w nocy). Nie ulega wątpliwości, że te wszystkie okoliczności przekładały się na relacje. Mamy obowiązek troszczyć się o zdrowie dzieci i młodzieży, ale nie zapominajmy o nauczycielach.
Kolejne wystąpienie dra n. med. Tadeusza Jędrzejczyka oraz dra n. ekon. Mariusza Kaszubowskiego pt. Lepsza Przyszłość – przeciwdziałanie zaburzeniom psychicznym u dzieci i młodzieży dotyczyło działań profilaktycznych w zakresie zdrowia psychicznego w województwie pomorskim. Projekt o powyższym tytule realizowany jest przez Departament Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.
Opiekę psychiatryczną w województwie pomorskim krótko przedstawiła Agnieszka Kapała-Sokalska, członkini Zarządu Województwa. Przypomniała, że odpowiednią profilaktykę adresowaną do dzieci i młodzieży oraz skuteczną terapię ma zapewnić model leczenia środowiskowego, stanowiący najbardziej efektywną formę opieki nad tą populacją. Najbardziej kosztowne i zarezerwowane dla małej grupy potrzebujących pomocy dzieci są wysokospecjalistyczne oddziały szpitalne, natomiast najbardziej potrzebne środowiskowe formy pomocy: poradnie, oddziały dzienne, oddziały opieki środowiskowej i interwencji kryzysowej. Pani Agnieszka Kapała-Sokalska przedstawiła zebranym wykaz Ośrodków Środowiskowej Opieki Psychologicznej i Psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży( I poziom referencyjny) na terenie województwa pomorskiego. Do Ośrodków można dostać się bez skierowań. Znajdziemy tam psychologów, psychoterapeutów, terapeutów środowiskowych, nie ma jednak psychiatrów. Swoją działalnością obejmują całe środowisko, rodziny, szkoły. I poziom referencyjny jest już faktem, teraz czekamy na II i III poziom referencyjny. Ministerstwo Zdrowia wydało stosowne akty prawne i ogłosiło konkursy.
Po zakończeniu części wykładowej organizatorzy konferencji zaproponowali uczestnikom panel dyskusyjny pt. Działania wychowawcze, profilaktyczne i pomocowe na rzecz wsparcia dzieci i młodzieży. Dyskusję moderowała dziennikarka Radia Gdańsk - Joanna Matuszkiewicz, natomiast jej uczestnikami byli: Lucyna Lewandowska, psycholog, Poradnia Psychologiczno-Pedagogicznej nr 1 w Gdyni; dr Maciej Dębski, socjolog, Uniwersytet Gdański; Małgorzata Zauliczna, nauczyciel, VIII Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej w Gdańsku; Maksymilian Karc, uczeń, VIII Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej w Gdańsku; Tomasz Karc, rodzic. Uczestnicy dyskusji dzielili się przeżyciami z okresu edukacji zdalnej. Szczerze opowiadali o własnych emocjach i refleksjach z tego trudnego i niejednoznacznego okresu. Podsumowaniem dyskusji są wnioski wynikające z wypowiedzi uczestników panelu dyskusyjnego:
- Należy „rozprawić” się z pandemią i nauczaniem zdalnym na forum klasy, zobaczyć negatywy, nie pomijając pozytywów.
- W pracy wychowawczej położyć nacisk na relacje, bliskość; dobre relacje przełożą się na efekty edukacji.
- W miarę możliwości organizować zajęcia na łonie natury, wychodzić z uczniami do parku, na łąkę i do lasu.
- W każdej szkole niezbędny jest psycholog.
- Nauczyciele potrzebują edukacji w zakresie profilaktyki zdrowotnej, również na etapie kształcenia.
- W zakresie szczepień, ich znaczenia i konieczności stosowania powinno być edukowane całe społeczeństwo, zarówno dzieci, młodzież i dorośli.
- Niezbędne jest edukowanie dzieci i młodzieży w zakresie dbałości o wzrok, masę ciała oraz wynikające z tego skutki zdrowotne.
- Należy pamiętać o higienie cyfrowej podczas nauki i pracy.
- Zwiększyć dostępność psychiatrów ( zarówno w warunkach szpitalnych, jak i w poradniach).
Końcowa część konferencji poświęcona była emocjom i ich roli w życiu człowieka. Psycholog -Ewelina Supińska stwierdziła, że znaczenie pozytywnych emocji dla zdrowia i dobrostanu potwierdzono w licznych badaniach naukowych.
„Dla zdrowia i dobrego samopoczucia liczy się to, ile z każdego rodzaju emocji, pozytywnych I negatywnych, doświadczamy”.
Potrzeba trzech pozytywnych doświadczeń, aby "zrównoważyć" jedno doświadczenie negatywne i doświadczyć korzystnych efektów pozytywności (B. Fredrickson).
Podsumowaniem konferencji jest ostatnie zdanie z wystapienia pani Eweliny Supińskiej
I TY MASZ TĘ MOC. Pozytywność to profilaktyczne działanie prozdrowotne.
Poprzez świadomą regulację emocji masz wpływ na swoje zdrowie i dobrostan.
W przyszłym roku planowana jest kolejna konferencja z cyklu Zdrowy Pomorzanin. Wszystkich zainteresowanych zapraszamy na jej kolejną edycję. Informacje o planowanym wydarzeniu w 2022 roku zostaną zamieszczone na stronie internetowej Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku (www.odn.slupsk.pl) oraz pozostałych organizatorów.
Irena Czyż
koordynator konferencji
konsultant ds. wspomagania pracy nauczycieli w zakresie promocji zdrowia, profilaktyki zdrowotnej i aktywności sportowej oraz przedmiotów przyrodniczych
Link do nagrania z konferencji - TUTAJ
Ośrodki Środowiskowej Opieki Psychologicznej i Psychoterapeutycznej dla Dzieci i Młodzieży w województwie pomorskim – I poziom referencyjny (WYKAZ)
| Nazwa podmiotu | Miasto wykonywania świadczeń | Ulica wykonywania świadczeń | Data realizacji świadczeń | Data realizacji świadczeń | nr telefonu/ |
| Wojewódzki Szpital Psychiatryczny Im. Prof. Tadeusza Bilikiewicza W Gdańsku | Gdańsk | Srebrniki 17 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 570 213 101 |
| Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej W Człuchowie | Człuchów | Szczecińska 16 | 08.02.2021 | 30.09.2023 | 59 714 23 87 i 690 465 430 |
| Szpital Dla Nerwowo I Psychicznie Chorych Im. St. Kryzana | Starogard Gdański | Skarszewska 7 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 58 562 06 00 w.2136 |
| Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej W Czersku | Czersk | Królowej Jadwigi 4 | 08.02.2021 | 30.09.2023 | 502 518 083 |
| Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej | Lębork | Juliana Węgrzynowicza 13 | 08.02.2021 | 30.09.2023 | 662 044 789 |
| Szpitale Pomorskie Spółka Z Ograniczoną Odpowiedzialnością | Gdynia | Wójta Radtkego 1 | 01.06.2021 | 30.09.2023 | 58 72 60 860 |
| Specjalistyczna Praktyka Położniczo-Ginekologiczna | Nowy Dwór Gdański | Sienkiewicza 17 | 08.02.2021 | 30.09.2023 | 55 246 22 33 i 515 768 855 |
| Przychodnia Rogowscy Spółka Z Ograniczoną Odpowiedzialnością Sp. K. | Tczew | Jarosława Dąbrowskiego 10 | 01.04.2020 | 30.09.2023 | 58 530 77 78 |
| Szpital Specjalistyczny W Kościerzynie Spółka Z Ograniczoną Odpowiedzialnością | Dzierżążno | Szpitalna 36 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 58 687 19 32 |
| Szpital Specjalistyczny W Kościerzynie Spółka Z Ograniczoną Odpowiedzialnością | Kościerzyna | A. Piechowskiego 36 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 58 686 07 80 |
| Centrum Zdrowia Diagnoza I Terapia | Gdynia | Inż. J. Śmidowicza 49 | 08.02.2021 | 30.09.2023 | 531 255 697 i 531 539 639 |
| Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nr 1 Katarzyna Szalewska | Gdańsk | Piotrkowska 27/6 | 08.02.2021 | 30.09.2023 | 600 053 419 i 698 358 576 |
| Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nr 1 Katarzyna Szalewska | Gdańsk | Prezydenta Lecha Kaczyńskiego 30 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 600 053 419 i 698 358 576 |
| Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nr 1 Katarzyna Szalewska | Gdynia | Wioślarska 12 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 600 053 419 i 698 358 576 |
| Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nr 1 Katarzyna Szalewska | Kosakowo | Żeromskiego 49 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 600 053 419 i 698 358 576 |
| Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nr 1 Katarzyna Szalewska | Rumia | Derdowskiego 23 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 600 053 419 i 698 358 576 |
| Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nr 1 Katarzyna Szalewska | Sopot | Gen. Józefa Wybickiego 48 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 600 053 419 i 698 358 576 |
| Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nr 1 Katarzyna Szalewska | Wejherowo | 10 Lutego 13 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 600 053 419 i 698 358 576 |
| Fundacja Oparcia Społecznego Aleksandry Fosa | Gdańsk | Radna 3/2 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 790 512 212 |
| Centrum Cbt Spółka Z Ograniczoną Odpowiedzialnością | Gdańsk | Juliusza Słowackiego 35 | 08.02.2021 | 30.09.2023 | 668 539 813 i 58 727 17 12 |
| Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej | Gdańsk | Prof. Romana Lipowicza 21 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 22 177 78 36 |
| Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej | Prabuty | Władysława Jagiełły 26a | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 22 177 78 34 |
| Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej | Starogard Gdański | Gen. Józefa Hallera 21 | 01.04.2021 | 30.09.2023 | 22 177 78 34 |
| Centrum Zdrowia Psychicznego w Słupsku | Słupsk | Słupsk, ul. Juliana Tuwima 34 | 01.10.2021 | 30.09.2023 | 59 307 07 37 |