Czy uczeń z Ukrainy musi być zapisany do oddziału przygotowawczego?

Z przepisów nie wynika obowiązek zapisania dziecka pochodzenia ukraińskiego do oddziału przygotowawczego. Inaczej mówiąc, taki uczeń może uczęszczać do – użyjmy na potrzebę tego opisu – normalnego oddziału i skorzystać z możliwości, jakie zapewnia § 17 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (uwzględniającego zmiany wprowadzone rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki z dnia 10 marca 2022 r., które weszło w życie 11 marca 2022 r.), z którego wynika, że dla uczniów przybywających z zagranicy, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, organ prowadzący szkołę organizuje w szkole, w której uczeń realizuje naukę zgodnie z podstawą programową kształcenia ogólnego, dodatkową, bezpłatną naukę języka polskiego w formie dodatkowych zajęć lekcyjnych z języka polskiego.
Oddziały przygotowawcze nie wykluczają możliwości pobierania nauki w polskim systemie edukacyjnym przez uczniów niebędących obywatelami polskimi. Trzeba mieć jednak na względzie pragmatykę przyszłego procesu edukacyjnego ucznia, która przemawia za skorzystaniem z tego rodzaju instytucji dla dobra ucznia i miarodajności procesu nauki, co znajduje swoje odzwierciedlenie art. 55 ust. 5 ustawy z dnia
12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, gdzie czytamy, że nauczanie w oddziale przygotowawczym jest prowadzone w oparciu o realizowane w szkole programy nauczania z zakresu kształcenia ogólnego dostosowane pod względem zakresu treści nauczania oraz metod i form ich realizacji do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów.

Dla przypomnienia, przez oddział przygotowawczy należy rozumieć oddział szkolny dla osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, jak również wykazują zaburzenia w komunikacji oraz trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, co wymaga dostosowania procesu i organizacji kształcenia do ich potrzeb i możliwości edukacyjnych. Oddział przygotowawczy powinien być zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 165 ust. 16 pkt 2 ustawy – Prawo oświatowe,
Omawiając kwestie dotyczące oddziałów przygotowawczych, w szczególności zasad przyjmowania do tych oddziałów, trzeba uwzględnić zapisy cytowanego wcześniej rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw. Jak czytamy w § 16 ust. 1: ,,Dyrektor szkoły, w której utworzono oddział przygotowawczy, powołuje zespół kwalifikujący uczniów, o których mowa w art. 165 ust. 7 i 9 ustawy Prawo oświatowe (chodzi o osoby niebędące obywatelami polskimi, podlegające obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki oraz o osoby będące obywatelami polskimi podlegające obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki) do tego oddziału. W skład zespołu wchodzi dwóch nauczycieli oraz pedagog lub psycholog. Przepis nie wskazuje, czy chodzi o dzieci, które są już uczniami szkoły, w której utworzono oddział przygotowawczy, czy przyjęcie do oddziału będzie miało charakter czynności bezpośredniej i będzie dotyczyło również dzieci spoza tej szkoły. Odpowiedzi na tak postawione pytanie należy doszukiwać się w innym obszarze. Otóż decyzję w zakresie zakwalifikowania ucznia do oddziału przygotowawczego podejmuje przywołany wcześniej zespół kwalifikacyjny, a o przyjęciu ucznia do szkoły decyduje dyrektor szkoły. Zatem trudno wyobrazić sobie sytuację, że uczeń został pozytywnie zakwalifikowany do oddziału przygotowawczego, bez wcześniejszej czynności przyjęcia go przez dyrektora do szkoły. Również z praktycznego punktu widzenia, oddział przygotowawczy będzie tworzony wówczas, gdy zaistnieje faktyczna potrzeba jego powołania, a nie prewencyjnie, wyprzedzająco. Powoływanie oddziału przygotowawczego na potrzeby określonej liczby uczniów danej szkoły, o których mowa w art. 165 ust. 7 i 9 ustawy Prawo oświatowe (rozporządzenie nie wskazuje minimalnej liczby uczniów w oddziale przygotowawczym), potwierdza również § 16 ust. 8 rozporządzenia: ,,W przypadku przyjęcia w trakcie roku szkolnego do szkoły znacznej liczby uczniów (…) oddział przygotowawczy może być zorganizowany także w trakcie roku szkolnego”.

Stan prawny na dzień 26 listopada 2023 r.