Czy uczniowie będący obywatelami Ukrainy mogą korzystać z dostosowań warunków i form przeprowadzania egzaminu zawodowego?
1. Przepisy kształtujące szczegółowe warunki i formy zdawania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie odnajdujemy w art. 44zzzf ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Niniejszy przepis stanowiący odpowiednik regulacji zawartej w art. 44zzr, wymaga przedstawienia kilku podstawowych spraw.
2. Ustawodawca wyraźnie odróżnia uczniów, wobec których jest możliwe dostosowanie formy egzaminu i warunków egzaminu. Dostosowanie formy następuje w przypadku uczniów lub absolwentów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego i polega na przygotowaniu odrębnych arkuszy egzaminacyjnych uwzględniających szczególnie trudności edukacyjne wynikające z rodzaju niepełnosprawności ucznia lub absolwenta. Z kolei dostosowanie warunków przeprowadzania egzaminu może polegać m.in. na: zapewnieniu uczniom miejsca pracy odpowiedniego do ich potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, wykorzystaniu odpowiedniego sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych, przedłużeniu czasu przewidzianego na przeprowadzenie egzaminu.
3. Podawanie szczegółowych regulacji zawierających sposoby dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego, egzaminu zawodowego oraz egzaminów eksternistycznych, leży w kompetencjach Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, co wynika wprost z art. 9a ust. 2 pkt 10 lit. a tiret trzecie ustawy o systemie oświaty.
4. Idąc za niniejszymi wskazówkami, odwołać się należy do Komunikatu Centralnej Komisji Egzaminacyjnej wydanego w formie Informacji o sposobie organizacji i przeprowadzania egzaminu zawodowego obowiązującej w roku szkolnym 2023/2024 (np. Formuła 2019) oraz Komunikatu Centralnej Komisji Egzaminacyjnej w sprawie szczegółowych sposobów dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu zawodowego w roku szkolnym 2023/2024 (np. Formuła 2019). W ostatnim z przywołanych dokumentów Dyrektor CKE podaje informację o szczegółowych sposobach dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu zawodowego dla potrzeb zdających – obywateli Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa albo, którzy przebywają legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku, gdy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy od dnia 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa. Uczniowie tacy uprawnieni są do dostosowania warunków przeprowadzania egzaminu zawodowego, nie są zaś uprawnieni do dostosowania form przeprowadzania egzaminu. Podstawą zastosowania dostosowania wobec ucznia z Ukrainy, będzie pozytywna opinia rady pedagogicznej. Możliwe dostosowania w części pisemnej dotyczyć będą:
- przedłużenia czasu egzaminu nie więcej niż o 30 minut;
- przystąpienia do egzaminu w oddzielnej sali;
- zapewnienia obecności specjalisty, np. psychologa, pedagoga (niniejsze możliwe tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla uzyskania właściwego kontaktu ze zdającym);
- możliwości korzystania ze słownika dwujęzycznego (polsko-ukraiński, ukraińsko-polski) w wersji papierowej lub elektronicznej (bez dostępu do Internetu). Słownik zapewnia szkoła lub uczeń.
Dostosowania w części praktycznej dotyczyć mogą tych samych elementów, co w części pisemnej.
5. Rada pedagogiczna, spośród możliwych sposobów dostosowania warunków przeprowadzania egzaminu zawodowego, określa sposób lub sposoby dostosowania warunków przeprowadzania tego egzaminu dla ucznia.
6. Dostosowując warunki przeprowadzania egzaminu dla ucznia z Ukrainy, nie można wykroczyć poza sposoby wymienione w przedmiotowym Komunikacie. Odstępstwem od niniejszego mogą być szczególne przypadki losowe lub zdrowotne. Wówczas dyrektor szkoły, na wniosek rady pedagogicznej, może wystąpić do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej z pisemnym wnioskiem o wyrażenie zgody na przystąpienie ucznia/słuchacza/absolwenta do egzaminu zawodowego w warunkach dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, nieujętych w cytowanym wcześniej komunikacie Dyrektora CKE.
7. Należy również pamiętać, że dostosowanie warunków przeprowadzania egzaminu do niepełnosprawności zdającego nie może wykraczać poza warunki, w których odbywał naukę. Zdający w trakcie egzaminu korzystają ze sprzętu, którego używali w procesie dydaktycznym.
Stan prawny na dzień 22 listopada 2023 r.