Przykładowe zapisy wybranych płaszczyzn merytorycznych Standardów ochrony małoletnich – słowniczek pojęć

Jednym z podstawowych elementów każdych procedur, a przecież Standardy w praktyce są zbiorem sposobów postępowania profilaktycznego, interwencyjnego, kryzysowego, jest stworzenie słowniczka użytych w dokumencie pojęć. Bez wątpienia wśród pojęć, które winny się tam znaleźć są poniżej wymienione:

instytucja - każda instytucja świadcząca usługi dzieciom lub działająca na rzecz dzieci;
kierownictwo/organizator działalności – osoba, organ lub podmiot, który w strukturze danej instytucji zgodnie z obowiązującym prawem i/lub wewnętrznymi dokumentami jest uprawniony do podejmowania decyzji o działaniach instytucji. Odnosząc niniejsze do poziomu szkoły trzeba wspomnieć o dyrektorze szkoły. Zadania dyrektora szkoły zasadniczo można zgrupować następująco: 1) kompetencje w zakresie nadzoru pedagogicznego; 2) kompetencje w zakresie zarządzania i kierowania pracą szkoły; 3) kompetencje związane z wykonywaniem czynności w sferze prawa pracy wobec pracowników szkoły; 4) kompetencje w zakresie awansu zawodowego nauczycieli; 5) inne kompetencje związane z działalnością dydaktyczno-wychowawczą i opiekuńczą szkoły;
małoletni (rozpatrywany jako ofiara niewłaściwych, również kryminogennych zachowań osób trzecich, w tym również małoletni uczniowie pochodzący z Ukrainy) to osoba, która nie ukończyła lat 18 (art. 10 § 1 k.c.) oraz nie uzyskała pełnoletności przez zawarcie małżeństwa (art. 10 § 2 k.c.);
dobro dziecka - to pakiet wszystkich spraw osobistych dziecka obejmujący rozwój fizyczny, psychiczny i duchowy oraz zapewniający mu pożądane z perspektywy społecznej i narodowej przygotowanie do dorosłego życia;
krzywdzenie dziecka – dokonanie lub usiłowanie dokonania czynu zabronionego lub czynu karalnego na szkodę dziecka;
przemoc fizyczna – celowe, umyślne uszkodzenie ciała, zadawanie bólu lub groźba uszkodzenia ciała. Skutkiem przemocy fizycznej mogą być (chociaż nie muszą) złamania, siniaki, rany cięte, poparzenia, obrażenia wewnętrzne;
przemoc emocjonalna – to umyślne działanie polegające na poniżaniu, upokarzaniu i ośmieszaniu dziecka, nieuzasadnione angażowanie dziecka w konflikt dorosłych, manipulowanie nim, stawianie dziecku wymagań i oczekiwań, którym w sposób oczywisty nie jest ono w stanie sprostać, przez co wpływa negatywnie na jego stan psychiczny;
wykorzystywanie seksualne – to każde zachowanie, które prowadzi do seksualnego zaspokojenia kosztem dziecka. Wykorzystywanie seksualne odnosi się do zachowań związanych z kontaktem fizycznym (np. dotykanie dziecka, współżycie z dzieckiem) oraz zachowania bez kontaktu fizycznego (np. pokazywanie dziecku materiałów pornograficznych, podglądanie, ekshibicjonizm);
zaniedbywanie dziecka – to niezaspokajanie podstawowych potrzeb materialno-bytowych i emocjonalnych dziecka przez rodzica lub opiekuna prawnego wynikających z odrębnych przepisów regulujących władzę rodzicielską i opiekę prawną (władza rodzicielska – art. 92 k.r.o. obejmuje: pieczę nad osobą dziecka, zarząd majątkiem dziecka, reprezentację dziecka. Opiekun prawny – art. 145 k.r.o. – ustanawia się, jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska, albo jeżeli rodzice są nieznani) w tym: niezapewnianie mu odpowiedniego pożywienia, ubrań, schronienia, opieki medycznej, bezpieczeństwa, możliwości kształcenia (w tym brak nadzoru nad realizacją obowiązku szkolnego i nauki);

UWAGA!
Kwestia opieki prawnej i pieczy zastępczej nad dziećmi z Ukrainy, które nie posiadają opiekuna formalnego w osobie rodzica lub ustanowionego przez sąd opiekuna prawnego, omówiona została w odrębnym opracowaniu.

personel – każdy pracownik instytucji bez względu na formę zatrudnienia, w tym współpracownik, stażysta, wolontariusz lub inna osoba, która z racji pełnionej funkcji lub zadań ma (nawet potencjalny) kontakt z dziećmi. Do personelu w szkole zaliczyć zatem należy nie tylko nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych, ale również pracowników niepedagogicznych (administracji i obsługi) placówek prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego (obowiązująca ustawa o pracownikach samorządowych dzieli stanowiska pracy na urzędnicze – w tym kierownicze i pomocniczo-obsługowe), czy też szkół i placówek oświatowych prowadzonych przez organy administracji rządowej oraz innych jednostkach organizacyjnych. W zakresie rzeczowym tego pojęcia należy uwzględniać również osoby niebędące nauczycielami, zatrudniane do realizacji zadań dydaktycznych (wskazane w art. 15 ustawy Prawo oświatowe),
opiekun dziecka – osoba uprawniona do reprezentacji dziecka, w szczególności jego rodzic lub opiekun prawny, albo osoba, która podjęła faktyczną opiekę nad dzieckiem (niniejsze należy wnioskować z faktu, że kodeks cywilny kategoryzuje osoby zobowiązane do nadzoru na trzech poziomach: osoby zobowiązane na mocy ustawy (np. rodzice), zobowiązane na mocy umowy (np. opiekunki do dzieci na podstawie zobowiązania umownego), osoby sprawujące faktyczną pieczę (nadzór faktyczny) bez tytułu prawnego (np. osoba wychowująca dziecko tzw. wychowańca, którego ani nie przysposobiła, ani też nie jest jego opiekunem prawnym).

Stan prawny na dzień 25 lutego 2024 r.